Ο άνθρωπος από τα πρώτα βήματά του στη γη, ήταν εκτεθειμένος στις κάθε είδους ατμοσφαιρικές μεταβολές και μάλιστα στεκόταν απορημένος και ανίσχυρος μπροστά σε μια ατμόσφαιρα ανήσυχη και ταραγμένη. Από τη στιγμή που εγκαταλείπει τη ζωή του κυνηγού-νομάδα και εγκαθίσταται μόνιμα σε ένα τόπο, οι διάφορες δραστηριότητές του (γεωργία, κτηνοτροφία, κλπ.) επηρεάζονται άμεσα από τον παράγοντα καιρό που ρυθμίζει καθοριστικά την οικονομία ενός τόπου. Παρότι πέρασαν χιλιάδες χρόνια από τότε ακριβώς το ίδιο ισχύει και σήμερα, διότι όσο και αν προστατεύουμε τις καλλιέργειες και την κτηνοτροφική παραγωγή, οι αγροί, τα ζώα, οι πόλεις, οι συγκοινωνίες μας είναι ακόμα εκτεθειμένα στις καταιγίδες, στο χαλάζι, στον παγετό, στην ξηρασία, στις πλημμύρες. Τον όρο μετεωρολογία χρησιμοποίησε στα αρχαία χρόνια ο Πλάτων (Φαίδρος 270Α) με την έννοια της έρευνας των μετεώρων. Αργότερα ο Αριστοτέλης με το έργο του «Μετεωρολογικά» στο οποίο μελετά τον αέρα, το νερό και το σεισμό, έδωσε στον όρο τη σημερινή του έννοια.
Τα «Μετεωρολογικά» του Αριστοτέλη αποτέλεσαν τη βάση της Μετεωρολογίας μέχρι και τις αρχές του 17ου αιώνα. Βέβαια και άλλοι πολιτισμοί έκαναν μετεωρολογικές παρατηρήσεις, οι Χαλδαίοι για τα νέφη, τον άνεμο, τις θύελλες τις αστραπές, αλλά και για διάφορα οπτικά φαινόμενα της ατμόσφαιρας και ιδιαίτερα για την άλω, οι Βαβυλώνιοι που χρησιμοποιούσαν ανεμολόγιο οκτώ ρόμβων και προσδιόριζαν τα τέσσερα κύρια σημεία του ορίζοντα από όπου πνέει ο άνεμος, κ.α.
Ωστόσο οι Έλληνες ήταν αυτοί που έκαναν πρώτοι μετεωρολογικές παρατηρήσεις τις οποίες κατέγραφαν σε πινακίδες που ονομάζονταν παραπήγματα. Σπαράγματα από ένα τέτοιο παράπηγμα βρέθηκαν στη Μίλητο και φυλάσσονται σήμερα στο Βρετανικό μουσείο.
Η εξέλιξη της μετεωρολογίας τα νεότερα χρόνια συμπίπτει όπως είναι φυσικό με την ανάπτυξη της φυσικής και της χημείας. Μεταξύ των πρώτων συστηματικών ημερήσιων παρατηρήσεων αναφέρονται αυτές του Γουλιέλμου Merle, εφημέριου του Driby της Αγγλίας για τα έτη (1331-1338), και του Φερδινάνδου Β’ της Τοσκάνης που γύρω στα 1653 οργάνωσε δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών και ημερήσιων παρατηρήσεων στη βόρεια Ιταλία. Από το έτος 1820 αρχίζει σταδιακά η συλλογή των διαφόρων μετεωρολογικών παρατηρήσεων, η επεξεργασία τους και η καταχώρησή τους σε ειδικούς χάρτες. Η επανάσταση όμως στη μετεωρολογία έρχεται με την ανακάλυψη του τηλεγράφου από το Μορς, το 1843, και την πόντιση θαλάσσιων τηλεγραφικών καλωδίων που κατέστησαν δυνατή την επικοινωνία και την ανταλλαγή μετεωρολογικών πληροφοριών ώστε να συνταχθούν και να χαραχθούν ημερήσιοι χάρτες καιρού για μεγάλα τμήματα της γης και η έκδοση προγνώσεων μιας ή δυο ημερών, για τον καιρό και τις θύελλες. Το 1900 με την εφεύρεση της ασύρματης τηλεγραφίας από τον Tesla και το Marconi η μετεωρολογία γνώρισε ακόμη μεγαλύτερη ανάπτυξη αφού τώρα ήταν δυνατή η επικοινωνία και με τα πλοία και η έκδοση ακριβέστερων καιρικών χαρτών για ακόμη μεγαλύτερες γεωγραφικές περιοχές.
Το 1839 αρχίζει και στην Ελλάδα, στην Αθήνα η πραγματοποίηση συστηματικών μετεωρολογικών παρατηρήσεων, από τον τότε διευθυντή του Αστεροσκοπείου Γ. Βούρη, ενώ παράλληλα οργανώνεται η μετεωρολογία ως ξεχωριστό τμήμα μέσα στο Αστεροσκοπείο. Το 1890 γίνεται η εγκατάσταση μικρού δικτύου μετεωρολογικών σταθμών από τον νέο διευθυντή του Αστεροσκοπείου, καθηγητή ∆. Αιγινίτη. Το 1931 με τον νόμο 5258, το τμήμα της μετεωρολογίας αποσπάται από το Αστεροσκοπείο και υπάγεται στο Υπουργείο Αεροπορίας. Κάπως έτσι φτάνουμε και στη σημερινή Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, την ΕΜΥ. Ο καιρός, από τη φύση του, δεν κάνει διακρίσεις εθνικές, φυλετικές, οικονομικές ή κοινωνικές. Επειδή λοιπόν ο καιρός δεν γνωρίζει σύνορα κρατών, η ανάγκη μιας διεθνούς συνεργασίας ιδιαίτερα στον τομέα της ανταλλαγής παρατηρήσεων, πληροφοριών και προγνώσεων έγινε από νωρίς επιτακτική. Η πρώτη διεθνής συνεργασία μεταξύ των επίσημων μετεωρολογικών υπηρεσιών έγινε με τη σύγκλιση του «Διεθνούς Μετεωρολογικού Συνεδρίου» το 1853 στις Βρυξέλλες, του δεύτερου το 1873 στη Βιέννη, κλπ. Συστάθηκε επίσης μια «∆ιεθνή Μετεωρολογική Επιτροπή» που στην Ουάσιγκτον, τον Οκτώβριο του 1947, δίνει τη θέση της στον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO), στον οποίο το 1949 η Ελλάδα γίνεται μέλος με επικύρωση της ιδρυτικής του σύμβασης με νόμο. Η αρχή της ισχύος της σύμβασης αυτής για όλα τα κράτη ήταν η 23 Μαρτίου 1950 και για το λόγο αυτό η ημερομηνία αυτή καθιερώθηκε ως η Παγκόσμια ημέρα της Μετεωρολογίας.
Μετεωροσκόπιο ή καιροσκόπιο (Wetterwarte) ή καιρικός τηλέγραφος (έδινε μια χονδροειδή εκτίμηση των μετεωρολογικών παραμέτρων σε
κάποιους υπαίθριους χώρους)
Μετεωρολογικό στέγαστρο αγγλικού τύπου ή στέγαστρο του Stevenson (χώρος που προστατεύει τα διάφορα όργανα μετρήσεων)
Λαϊκή μετεωρολογία
Η μεγάλη πείρα που αποκτά σταδιακά ο λαός πάνω την εναλλαγή και την ποικιλία των μετεωρολογικών φαινομένων, οδηγεί κάποιους σε ορισμένες γενικεύσεις, οι οποίες περνάνε από γενιά σε γενιά με σχετικά γνωμικά και παροιμίες.
Αν και συνήθως τοπικού ενδιαφέροντος οι λαϊκές αυτές μετεωρολογικές γνώσεις είτε έχουν προγνωστικό χαρακτήρα είτε απλώς διαπιστώνουν τις μετεωρολογικές συνθήκες οι οποίες επικρατούν κατά τις διάφορες εποχές και τη σχέση τους με την αποτελεσματικότητα των γεωργικών εργασιών. Οι γνώσεις αυτές άλλοτε είναι δυνατόν να εξηγηθούν επιστημονικά και άλλοτε πάλι όχι. Ο λαός, για παράδειγμα, από την αρχαιότητα έχει κάποια «σημάδια» κυρίως στα βουνά, που είναι ενδεικτικά της βροχής. Οι Αθηναίοι κοίταζαν προς τον Υμηττό ενώ στην περιοχή του Σαρωνικού έβλεπαν προς την κορυφή της Αίγινας όπου υπήρχε το ιερό του Ελλανίου ∆ιός, οι Θεσσαλοί είχαν για τον προφήτη του καιρού ως και ιερό, το ιερό του Ομβρίου ∆ιός στο Πήλιο, οι δε Μακεδόνες κοιτούσαν προς τον Άθω και τον Όλυμπο, κλπ. Μερικά από τα χαρακτηριστικά σημεία που «διαβάζει» ο λαός είναι: ουρανός καλυμμένος με θυσανοσωρείτες ή με νέφη, τα οποία κοινώς καλούνται «πρόβατα» σημαίνει κακοκαιρία, νέφη που κατά την ανατολή του Ηλίου διαλύονται ή απομακρύνονται προς τα δυτικά, όσο ο Ήλιος ανέρχεται πάνω από τον ορίζοντα, σημαίνει ωραία ημέρα, Ήλιος λευκός και χωρίς έντονη λάμψη σημαίνει βροχή και «σκοτεινό» καιρό, («άσπρος Ήλιος, μαύρ’ ημέρα»), όταν ο Ήλιος «καίει» πολύ και η ατμόσφαιρα είναι πνιγηρή σημαίνει βροχή, ουρανός με ερυθρό χρώμα πριν την ανατολή του Ήλιου, το οποίο εξαφανίζεται μόλις ο Ήλιος ανατείλει, είναι σημείο βροχής, Ήλιος που δύει σε ουρανό πορτοκαλόχρου χωρίς νέφη, σημαίνει ωραίο καιρό, ενώ όταν ο ουρανός είναι ερυθρός σημαίνει άνεμο, άλως γύρω από μια Σελήνη μερικά καλυμμένη σημαίνει βροχή, μικρή και ομαλή ταινία νεφών, αιωρούμενη λίγο πάνω από τον ορίζοντα, (λέγεται και «φρύδι»), σημαίνει ότι θα συνεχιστεί ο δυνατός άνεμος που πνέει, τον χειμώνα μετά από καλό καιρό, όταν οι τοίχοι και οι πέτρες υγραίνονται, (λέγεται ότι «ιδρώνουν»), και οι κορυφές των λόφων περιβάλλονται από νέφη λένε ότι έρχεται βροχή, αίθρια νύχτα με έντονη δροσιά σημαίνει καλό καιρό για μεγάλο διάστημα, όταν τα αστέρια λάμπουν ζωηρά είναι σημείο ότι έρχεται κακοκαιρία ενώ η λάμψη τους είναι ασθενής όταν ο καιρός είναι καλός.
Επίσης από την παρατήρηση της συμπεριφοράς των ζώων εξάγονται προγνώσεις όπως όταν τα θαλάσσια πτηνά εγκαταλείπουν από το πρωί τις φωλιές τους στα βράχια των ακτών και πετούν μακριά στο πέλαγος είναι σημείο καλού καιρού και μέτριου ανέμου, ενώ όταν αντίθετα μένουν κοντά στην ακτή ή πετάνε προς τη ξηρά είναι σημείο κακοκαιρίας1, επίσης κακοκαιρία προδηλώνει η χαμηλή πτήση των χελιδονιών κοντά στο έδαφος που προαναγγέλλει συνήθως βροχή, όταν οι γάτες γλείφονται, τα πουλιά καθαρίζουν τα φτερά τους, οι μύγες τσιμπούν πολύ, οι κότες ξύνονται και καλύπτονται με χώμα, τα υδρόβια πουλιά χτυπούν τα πτερά τους και κάνουν το μπάνιο τους, τα ψάρια πηδούν έξω από το νερό, κλπ. Χαρακτηριστικό είναι ότι και οι άνθρωποι, ειδικά οι ρευματοπαθείς και όσοι έχουν κάποιο παλιό σπάσιμο αισθάνονται πόνους και αδιαθεσία όταν πλησιάζει καταιγίδα ή βροχή. Επίσης διατηρείται μέχρι σήμερα, (κυρίως από τους γεροντότερους), η συνήθεια της παρατήρησης της κατάστασης της ατμόσφαιρας κατά τις πρώτες μέρες του Αυγούστου για την εξαγωγή προγνώσεων καιρού για τους μήνες ολόκληρου του έτους, (τα γνωστά μερομήνια).
Μερομήνια
Τα μερομήνια ή μηναλλάγια ή καταμηνάτα είναι οι πρώτες δώδεκα συνήθως μέρες του Αυγούστου, κατά τις οποίες ο λαός παρατηρώντας καιρικά σημάδια και φαινόμενα και γενικότερα την καιρική κατάσταση, μαντεύει τον καιρό που θα παρουσιάσουν οι μήνες ολόκληρου του έτους. Σύμφωνα με αυτή την πρωτότυπη λαϊκή μετεωρολογική μαντική τέχνη τα σημάδια του καιρού της πρώτης μέρας του Αυγούστου αντιστοιχούν με τον καιρό του επόμενου Αυγούστου, ή Σεπτεμβρίου ή Ιανουαρίου, ανάλογα των δοξασιών της κάθε περιοχής. Σε κάποιες περιοχές δε τα μερομήνια αρχίζουν από τις 20 ή από τις 24 ή 25 Ιουλίου. Η συνήθεια αυτή έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα όπου επικρατούσε η πεποίθηση ότι είναι δυνατή η πρόγνωση του καιρού κατά την έναρξη σπουδαίων περιόδων του έτους.
Πηγή: http://www.meteoclub.gr/images/stories/egkiklopedia/METEOROLOGIA.pdf , emy.gr