Στις 20 Φεβρουαρίου, το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) της Επιτροπής
δημοσίευσε την έκθεσή του για την ξηρασία στη Μεσόγειο τον Ιανουάριο του 2024, σχετικά με τις συνεχιζόμενες ξηρασίες και τις επιπτώσεις τους στην ευρύτερη
περιοχή.
Οι μακροχρόνιες, άνω του μέσου όρου θερμοκρασίες, οι θερμές περίοδοι καθώς επίσης και οι λίγες βροχοπτώσεις έχουν οδηγήσει τη Μεσόγειο σε σοβαρές συνθήκες ξηρασίας, επηρεάζοντας πολλές περιοχές στη νότια Ιταλία, τη νότια Ισπανία, τη Μάλτα, το Μαρόκο, την Αλγερία και την Τυνησία. Στη μέση του χειμώνα, η συνεχιζόμενη ξηρασία έχει ήδη κρίσιμες επιπτώσεις.
το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ξηρασίας (EDO) που διευθύνει το ΚΚΕρ, επισημαίνει επίσης την εποχική πρόβλεψη που προβλέπει μια θερμότερη άνοιξη στη νότια Ιταλία, την Ελλάδα, τα νησιά της Μεσογείου και τη βόρεια Αφρική. Έτσι, καθώς η σοβαρότητα της ξηρασίας αναμένεται να συνεχιστεί, αυξάνονται παράλληλα και οι ανησυχίες για τις επιπτώσεις της στη γεωργία, τα οικοσυστήματα, τη διαθεσιμότητα πόσιμου νερού και την παραγωγή ενέργειας.
Η έκθεση δείχνει τη σημασία του μετριασμού του κλίματος –κάθε δέκατο βαθμό υπερθέρμανσης του πλανήτη θα αυξήσει τους κινδύνους παρατεταμένων ξηρασιών– καθώς και μέτρα προσαρμογής για τη διαχείριση των υδάτων και για τομείς που εξαρτώνται από το γλυκό νερό, όπως η γεωργία και η παραγωγή πόσιμου νερού ενόψει επιδείνωσης επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Από την 1η έως τις 20 Ιανουαρίου η περιοχή της Μεσογείου
γνώρισε κρίσιμες συνθήκες ξηρασίας, που επηρεάζουν ιδιαίτερα τη νότια Ιταλία,
τη νότια Ισπανία και τη Μάλτα. Η κατάσταση ήταν ακόμη πιο σοβαρή και
παρατεταμένη στο Μαρόκο, την Αλγερία και την Τυνησία.
Κατά συνέπεια, ως απάντηση στη μείωση της διαθεσιμότητας νερού, περιορισμοί χρήσης νερού έχουν ήδη εφαρμοστεί στο Μαρόκο, την Ισπανία και τη Σικελία.
Την 1η Φεβρουαρίου, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης ξηρασίας με αυστηρούς περιορισμούς νερού κηρύχθηκε στην ισπανική περιοχή της Καταλονίας, καθώς τα αποθέματα νερού έπεσαν κάτω από το 16% ενώ οι δεξαμενές νερού στην περιοχή Algarve της νότιας Πορτογαλίας βρέθηκαν στο χαμηλότερο επίπεδο και διατάχθηκαν άμεσοι περιορισμοί.
Οι δεξαμενές στην περιφέρεια της Σικελίας της Ιταλίας είναι κάτω από το επίπεδο συναγερμού και μπορεί να είναι απαραίτητος ο περιορισμός του νερού για την εξασφάλιση ελάχιστων υπηρεσιών. Στη Σαρδηνία, οι δεξαμενές νερού εκτιμήθηκε ότι κατέχουν λιγότερο από το 50% της χωρητικότητάς τους τον Δεκέμβριο του 2023.
Στο Μαρόκο, έξι συνεχόμενα χρόνια ξηρασίας οδήγησαν σε
εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο νερού στους ταμιευτήρες, με μέση πλήρωση φράγματος
περίπου 23%. Η χρήση του νερού για τον καθαρισμό δρόμων, την άρδευση πάρκων και
ορισμένων αγροτικών περιοχών έχει απαγορευτεί.
Οι ερευνητές για να αξιολογήσουν τη γεωργική ξηρασία, χρησιμοποίησαν τον δείκτη συνδυασμένης ξηρασίας (CDI) με βάση τη βροχόπτωση, την υγρασία του εδάφους και το στρες της βλάστησης. Εκτιμά τις συνθήκες συναγερμού και προειδοποίησης σε πολλές περιοχές της περιοχής της Μεσογείου ενώ η ανάλυσή δείχνει ότι η κατάσταση ήταν ακόμη ανησυχητική μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου.
Το έλλειμμα βροχής και οι υψηλές θερμοκρασίες τον Ιανουάριο του 2024 επηρέασαν τις χειμερινές καλλιέργειες και τα οπωροφόρα δέντρα κατά μήκος των ακτών στην Ισπανία, την Ιταλία, την Ελλάδα και τα νησιά της Μεσογείου, ενώ σύμφωνα με το τελευταίο δελτίο MARS του JRC, το Μαρόκο και η Αλγερία παρουσίασαν μειωμένη ανάπτυξη των καλλιεργειών.
Κοιτάζοντας το μέλλον, οι εποχικές προβλέψεις προβλέπουν μια θερμότερη -από τα μέσα επίπεδα- άνοιξη το 2024, ενώ η τρέχουσα, χαμηλότερη από τη συνηθισμένη χιονοκύστη των Άλπεων, αναμένεται να προσφέρει μειωμένη συμβολή στο λιώσιμο του χιονιού στις ροές των ποταμών στην περιοχή την ερχόμενη άνοιξη και το καλοκαίρι.
Οι παρατεταμένες ξηρασίες αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο πυρκαγιών λόγω της μειωμένης υγρασίας του εδάφους, με το προηγούμενο έτος - που χαρακτηρίστηκε επίσης από συνθήκες ξηρασίας στην Ευρώπη - να καταγράφει τη μεγαλύτερη δασική πυρκαγιά που έχει καταγραφεί ποτέ στην ΕΕ.
Η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) έχει προβλέψει ότι οι καύσωνες και οι ξηρασίες θα γίνουν πιο συχνοί και έντονες σε πολλές περιοχές τις επόμενες δεκαετίες. Η λεκάνη της Μεσογείου είναι μία από τις λίγες περιοχές που αναμένεται να παρουσιάσουν σοβαρή μείωση των βροχοπτώσεων.
Συνεπώς, η κατάσταση αναμένεται να συνεχίσει να επηρεάζει την περιοχή, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για στρατηγικές προσαρμογής για τη μείωση των επιπτώσεων της ξηρασίας. Οι επενδύσεις σε συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για την ξηρασία, η αύξηση της αποδοτικότητας του νερού των υφιστάμενων και νέων τεχνολογιών, η αλλαγή σε καλλιέργειες πιο ανθεκτικές στην ξηρασία και η βελτίωση της πρόσβασης σε υδάτινους πόρους είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της ετοιμότητας και της ανθεκτικότητας της κοινότητας.
Ωστόσο, η διαχείριση της ξηρασίας είναι περίπλοκη. Μια ρεαλιστική προσέγγιση για τη διαχείριση της ξηρασίας και τον προγραμματισμό προσαρμογής απαιτεί αξιολόγηση κινδύνου με βάση τις επιπτώσεις, η οποία με τη σειρά της θα πρέπει να βασίζεται σε παρατηρήσεις των επιπτώσεων της ξηρασίας. Για το σκοπό αυτό, το ΚΚΕρ και οι εταίροι του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ανθεκτικότητας και Προσαρμογής στην ξηρασία (EDORA) συνεργάστηκαν για την ανάπτυξη του πρώτου Ευρωπαϊκού Άτλαντα Κινδύνου Ξηρασίας, με στόχο την αξιολόγηση του κινδύνου ξηρασίας χρησιμοποιώντας καινοτόμες τεχνολογίες.